Θεσσαλονίκης αδιέξοδα
Του Γιάννη Καϊμακτσίδη
Ζώντας κάποιος στο αστικό τοπίο μιας πόλης σαν την Θεσσαλονίκη, συνειδητοποιεί την ολοένα και πλέον εντεινόμενη σώρευση προβλημάτων που συνιστούν τα επιφαινόμενα μιας πραγματικής οικολογικής κρίσης. Οι παρεμβάσεις κεντρικής και τοπικής εξουσίας εντάσσονται στο πλαίσιο μιας άγριας και επιθετικής συστημικής επιλογής. Το ίδιο και η πολιτική των χρήσεων γης. Και όλα αυτά σε μια πόλη αυξημένου κίνδυνου με εγνωσμένη τη δραματική αλλαγή του μικροκλίματός της, που συνοδεύεται από μεγάλες αντιθέσεις της θερμοκρασίας, σταδιακή μείωση του μηνιαίου ύψους της βροχής αλλά και της ισχύος του καθαρτήριου για την πόλη ανέμου, του Βαρδάρη. Η αναγκαιότητα ύπαρξης ελεύθερων, αδόμητων, κοινόχρηστων χώρων προβάλλει επομένως ως το προδήλως αυτονόητο. Σε αντίθετη κατεύθυνση προωθούνται πολιτικές επιλογές όπως: το μεγαλεπήβολο και υπέρογκα δαπανηρό σχέδιο μιας άχρηστης υποθαλάσσιας αρτηρίας και η σχεδόν αποικιοκρατικού χαρακτήρα σύμβαση που υπογράφηκε, η επέκταση ενός αεροδιαδρόμου μήκους ενός χιλιομέτρου μέσα στην θάλασσα (μεγάλο μέρος των σκύρων που χρησιμοποιήθηκαν πάρθηκαν από τον Όλυμπο, τα χαλίκια ζητήθηκε να παρθούν από τις πηγές Σουρωτή, αμμοληψίες γίνονται στην περιοχή του Αγγελοχωρίου).
Η εντελώς ακατάλληλη επιλογή της θέσης για μια σειρά κτήρια, όπως το νέο Δημαρχιακό Μέγαρο Θεσσαλονίκης, το συνεδριακό κέντρο του Μεγάρου Μουσικής καθώς και παλαιότερα αυτό το ίδιο το Μέγαρο, κ.α.
Η ελλειμματική πολιτική σχετικά με τους μεγάλης έκτασης ελεύθερους χώρους. Όπως είναι τα πρώην στρατόπεδα της πόλης (Παύλου Μελά, Καρατάσου, Νταλίπη, Καραμπουρνάκι κ.α.) που απειλούνται από την αδηφάγο οικοδόμηση και τα συντεχνιακά συμφέροντα του προσωπικού του Στρατού, οι πρώην Μύλοι Αλλατίνη και οι γύρω χώροι τους που αποχαρακτηρίζονται. Εκεί ο συντελεστής δόμησης μετατράπηκε σε 4,2 όταν ο ανώτερος για το οικοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης είναι 2,6. Τα θεματικά πάρκα της παραλίας από μπετό και αλουμίνιο που ίσως τα δούμε να μετατρέπονται στα γνωστά αναψυκτήρια υλοποιώντας κι επεκτείνοντας την εισπρακτική πολιτική του «τραπεζάκια έξω». Και η λίστα των περιπτώσεων αυτών αυξάνεται.
Ακολουθεί η βιομηχανία δικαστικών αποφάσεων αποχαρακτηρισμού ελεύθερων χώρων προορισμένων για πράσινο, παιδικές χαρές, σχολεία, πολιτισμό, ήπιας μορφής αθλητικών δραστηριοτήτων, που αφοπλίζουν τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια των Δήμων και που δυναμιτίζουν το δημόσιο αγαθό του κοινόχρηστου χώρου, στηριγμένες στο άρθρο 10 του νόμου 3044/2002.
Από αυτήν ακριβώς την πολιτική απειλείται με τσιμεντοποίηση ολόκληρη σχεδόν η παραλιακή ζώνη στο Καραμπουρνάκι. Μετά την αρνητική απάντηση του ΥΠΕΧΩΔΕ στο αίτημα της Πολεοδομίας του Δήμου Καλαμαριάς για αναστολή των οικοδομικών εργασιών και χορήγησης οικοδομικών αδειών, οι κάτοικοι της περιοχής κι ο Δήμος – αναγκασμένος από την κοινωνική πίεση και τις αντιδράσεις των πολιτών – προσέφυγαν στο Συμβούλιο Επικρατείας για να ανατρέψουν αυτήν την απόφαση του υπουργείου. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
ΚΑΡΑΜΠΟΥΡΝΑΚΙ…SOS
Το Καραμπουρνάκι είναι ένας τόπος με πλούσια ιστορία και πολιτισμό. Τα αρχαιολογικά ευρήματα πιστοποιούν την ύπαρξη πολίχνης που ανέπτυξε επικοινωνία με τον Μυκηναϊκό κόσμο ήδη από την δεύτερη χιλιετηρίδα π.Χ., εμπορικές σχέσεις με την Αθήνα κατά τους γεωμετρικούς χρόνους και με την Ιωνία κατά τους αρχαϊκούς. Το αρχαίο πόλισμα στο Καραμπουρνάκι αποτελούσε τμήμα της Αρχαίας Θέρμης.
Με τα δυο του λιμάνια και τη στρατηγική του θέση έπαιξε σημαντικό ρόλο και στα νεότερα χρόνια (Ελευθέριος Βενιζέλος, συμμαχία με την Αντάντ, ερχομός των προσφύγων το 1922, Γερμανική κατοχή, εγκατάσταση των Άγγλων στο στρατόπεδο Κόδρα κατά τον εμφύλιο). Αποτέλεσε τόπο ανάπτυξης της λαϊκής μας μουσικής όπου καλλιτέχνες σαν τον Τσιτσάνη, τον Βαμβακάρη, τον Χιώτη, τον Καζαντζίδη, τον Μπιθικώτση, την Γιώτα Λύδια, τον Κουγιουμτζή και τόσοι άλλοι έζησαν και δημιούργησαν τα μικρά τους αριστουργήματα σε αυτόν εδώ τον τόπο.
Βρίσκεται σε μια από τις ομορφότερες τοποθεσίες της Ελλάδος. Αποτελεί παράλιο φυσικό σχηματισμό ιδιαίτερου κάλλους, με πανοραμική θέα και προς τη πόλη της Θεσσαλονίκης, αλλά και προς το άνοιγμα του ομώνυμου κόλπου. Κατά το παρελθόν, η θάλασσα υπήρξε πηγή ζωής για τους κατοίκους του (αλιεία), αλλά και μέρος αναψυχής για ολόκληρη την πόλη (κολύμπι, περίπατος).
Απ’ την άλλη εμφανίζονται, ως σύνηθες φαινόμενο, οι αυθαιρεσίες που συνέβησαν και συμβαίνουν στη ζώνη μεταξύ των οδών Θ. Σοφούλη και της θάλασσας από τη Ναυτική Διοίκηση μέχρι την επέκταση της οδού Αργοναυτών και πιο πέρα στα όρια του Δήμου Θεσσαλονίκης. Πάμπολλα τα αυθαίρετα που κτίστηκαν εντός της αιγιαλίτιδας ζώνης και που προφανώς διεκδικήθηκε η εκ των υστέρων νομιμοποίησή τους. Άλλο σύνηθες φαινόμενο αποτελούν οι επιχωματώσεις που έχουν γίνει, όχι μόνο από ιδιώτες, όχι μόνο από αθλητικά σωματεία αλλά και από τον ίδιο τον Δήμο, όπως το πιστοποιούν έγγραφα του Κεντρικού Λιμεναρχείου Θεσσαλονίκης, με τον αρ. 3312.5/31/90/5-7-90 και όπως εξάλλου διαπίστωσε η Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου με επιτόπια εξέταση και η οποία παρακλήθηκε για την έκδοση πρωτοκόλλου διοικητικής αποβολής και την αποκατάσταση της έκτασης στην αρχική της κατάσταση. Αντί αυτών των νόμιμων ενεργειών προστασίας του χώρου, διαπιστώνεται η καταστροφή και το συνεχές μπάζωμα κατά μήκος όλης της ακτής. Ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούνται από το Δήμο βαρέα μηχανήματα για τον καθαρισμό της παραλίας, πράγμα απαράδεκτο, διότι έτσι προκαλούνται περαιτέρω αλλοιώσεις του εδάφους.
Εδώ και χρόνια παρατηρείται μια παρατεταμένη αν όχι και σκόπιμη υποβάθμιση του τόπου. Στην ίδια κατεύθυνση, η ολιγωρία της Δημοτικής Αρχής, η παραπληροφόρηση, η έλλειψη ενημέρωσης των κατοίκων αλλά και η συσκότιση γύρω από τα ζητήματα που τους αφορούν.
Από το 1989 ο θαλάσσιος χώρος μπροστά από την εν λόγω περιοχή (αρχαίο Κελάριο), έχει κηρυχθεί ως αρχαιολογικός και απαγορεύεται κάθε εκσκαφική εργασία, εδαφική διαμόρφωση, λιμενικά και πάσης φύσεως τεχνικά έργα.
Στις 20-9-2000, έγινε επαναχάραξη της ζώνης αιγιαλού – παραλίας στην περιοχή, εξυπηρετώντας ιδιωτικά συμφέροντα, ενάντια στο κάλλος και την αρμονία του φυσικού περιβάλλοντος.
Πρόσφατο γεγονός, οι αιτήσεις έγκρισης οικοδομικών αδειών σε όλο το παραλιακό μέτωπο της Θ. Σοφούλη, του Δήμου Καλαμαριάς.
Στις 10-4-2007 το Δημοτικό Συμβούλιο ψήφισε τη σύνταξη μελέτης για την τροποποίηση της ρυμοτομίας και των όρων δόμησης στην εν λόγω περιοχή.
Παράλληλα έχουμε την ανάπτυξη ενός κινήματος πρωτοβουλίας κατοίκων της περιοχής, με κύριο αίτημα και απαίτηση την κατάκτηση όλου του παραθαλάσσιου χώρου, του παραλιακού μετώπου, από άκρη σε άκρη του Δήμου Καλαμαριάς, από την οδό Αργοναυτών μέχρι την Σχολή Δικαστών ως κοινόχρηστου χώρου. Ακολούθησαν παρεμβάσεις σε τέσσερεις συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, στον Ημερήσιο Τύπο και τα Μ.Μ.Ε., κινητοποιήσεις και πορεία, με βασικά αιτήματα όπως:
· Την κήρυξη της περιοχής σε τόπο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.
· Την πρόβλεψη στο νέο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ), όρων μη δόμησης της περιοχής.
· Τη διεκδίκηση από μέρους της δημοτικής αρχής όλων των δημόσιων χώρων που εντάσσονται σε αυτή την περιοχή.
· Τη νομική διερεύνηση των επίμαχων ιδιοκτησιών στην περιοχή πριν από το μέτρο των απαλλοτριώσεων.
· Την ένταξη της σ’ ένα συνολικό σχέδιο διαμόρφωσης του ενιαίου παραθαλάσσιου μετώπου του Δήμου, από την προέκταση της Αργοναυτών μέχρι τα όρια του, στη Σχολή Δικαστών, που θα έρχεται σαν συνέχεια της ανάπλασης του στρατοπέδου Καραμπουρνάκι (Κόδρα) και την τελική ανάδειξή τους σε χώρους πρασίνου ,περιπάτου και πολιτισμού.
· Την επαναχάραξη της ζώνης αιγιαλού - παραλίας στα πρότερα όρια της.
· Την καταγραφή των αυθαίρετων κτισμάτων.
· Το γκρέμισμα των παράνομων περιφράξεων και την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών, κατά μήκος όλης της ακτής.
· Την απομάκρυνση των επιχωματώσεων που έχουν γίνει στο χώρο γύρω από το Ναυτικό Όμιλο Θεσσαλονίκης και κατά μήκος της παραλιακής ζώνης.
· Τη διαμόρφωση διαδρόμου περιπάτου, παράλληλου με την ακτή, και την δεντροφύτευση του με κατάλληλα δέντρα.
Απέναντι στην καθεστωτική νεοφιλελεύθερη αναπτυξιακή στρατηγική, απαιτείται ως αντίδοτο ένα κίνημα πολιτικής οικολογίας που θα αποτελεί πραγματική απάντηση και θα ενσωματώνει πρώτα από όλα το αυθόρμητο του τοπικού. Του τοπικού που ενώνει, που γίνεται ρήγμα στην συνεκτικότητα της λογικής του κέρδους. Του τοπικού που υπερβαίνει τον εαυτό του, που αναδεικνύεται σε υπερτοπικό και τελικά σε κεντρικό. Του τοπικού που ανιχνεύει πλευρές του επέκεινα, του παραπέρα, του τόσο οικείου μα και τόσο μη προβλέψιμου. Ίσως τα πράγματα να αλλάζουν και με αυτό τον τρόπο. Μέσα από το συλλογικό του άμεσου χωρίς φιοριτούρες και ιδεολογήματα. Έτσι, ίσως, αποκαθίσταται η ενότητα του πριν με το τώρα και το μετά και αυτό, θα λέγαμε, αποτελεί μια νίκη. Μια αληθινά πολιτική νίκη του συγκεκριμένου (προσπάθεια προσέγγισης του πραγματικού), πάνω και ενάντια στα ιδεολογήματα (ατυχείς συμβολοποιήσεις) μιας ολιστικής θεωρίας των εξεζητημένων γενικεύσεων που τελικά οδηγεί στην καταστολή κάθε αυθόρμητης, ίσως περιοδικά συνεχούς, μα καθ’ όλα συνεκτικής και γι’ αυτό σοβαρής αμφισβήτησης του κυρίαρχου μοντέλου της κοινωνικής μας πραγματικότητας. Ενάντια στην εναπόθεση των λύσεων στους ειδικούς ή τη λήψη αποφάσεων σε κλειστά κέντρα της πολιτικής και οικονομικής ελίτ ή μιας ειδικής ελίτ των παραγόντων. Το αρχέγονο πρόβλημα της δημοκρατίας σε αλληλουχία κι άμεση σύνδεση με το παρόν αιτούμενο των μεγάλων ανατροπών έχει ήδη επανατεθεί. Ποιος αποφασίζει, με ποιο τρόπο, ποια δεδομένα και υπέρ τίνος;
